تفاوت اقاله با بطلان و تعلیق قرارداد
- بطلان
- اثر بر گذشته و آینده: در بطلان، اثر قرارداد نسبت به گذشته نیز از بین می‌رود. به عبارت دیگر، قرارداد از ابتدا نادرست و بی‌اعتبار است، به همین دلیل هیچ گونه اثری از آن در گذشته و آینده باقی نمی‌ماند.
- علت بطلان: بطلان معمولاً به دلیل نقص در شرایط اساسی قرارداد (مثل عدم اهلیت، اشتباهات اساسی، یا تخلف از قوانین) اتفاق می‌افتد.
- تعلیق
- اثر موقت: در تعلیق، قرارداد به طور کامل از بین نمی‌رود، بلکه اجرای آن به دلیل وجود مانع یا شرطی به حالت تعلیق درمی‌آید. وقتی که مانع یا شرط برطرف شود، قرارداد باید اجرا شود.
- پاسخ به مانع: تعلیق به معنای متوقف شدن اجرای قرارداد است و به این معنی نیست که قرارداد به طور کامل منحل شده باشد. قرارداد ممکن است بعد از برطرف شدن مانع به حالت اول برگردد و ادامه یابد.
جمع‌بندی
اقاله به معنای برهم زدن قرارداد با توافق طرفین است که اثر آن فقط نسبت به آینده و از زمان اقاله به بعد می‌باشد. تفاوت‌های اصلی آن با بطلان و تعلیق قرارداد در این است که بطلان اثر رجعی دارد و قرارداد را از ابتدا نادرست می‌کند، در حالی که تعلیق به معنای توقف موقت اجرای قرارداد به دلیل وجود مانع است.
کدام قراردادها را نمی توان اقاله کرد
در حقوق مدنی ایران، اقاله به معنای برهم زدن قرارداد با توافق طرفین، در برخی از قراردادها قابل اعمال نیست. در اینجا به بررسی قراردادهایی که نمی‌توان آن‌ها را با اقاله برهم زد، می‌پردازیم:
1. عقد وقف
- تعریف: وقف به معنای اختصاص دادن منافع یک مال به افراد معین یا نامعین است، در حالی که خود مال همچنان در مالکیت واقف باقی می‌ماند.
- عدم قابلیت اقاله: طبق مواد قانون مدنی، عقد وقف به دلیل ماهیت خاص خود و هدف از ایجاد آن (حفظ مال و استفاده از منافع آن برای مصارف خاص)، نمی‌تواند با توافق طرفین برهم زده شود. قرارداد وقف به دلیل نیت‌های خاص دینی و اجتماعی، نیاز به تأییدات قانونی و غیرقابل تغییر در طول زمان دارد.
2. عقد نکاح
- تعریف: عقد نکاح به معنای ازدواج دائمی یا موقت است.
- شیوه‌های انحلال: عقد نکاح به روش‌های خاص خود برای انحلال نیاز دارد:
- عقد نکاح دائم: می‌تواند با طلاق یا فسخ (در موارد خاص) منحل شود.
- عقد نکاح موقت: با پایان مدت معین یا بذل مدت پایان می‌یابد.
- عدم قابلیت اقاله: عقد نکاح به دلیل ماهیت اجتماعی و خانوادگی خود، نمی‌تواند با اقاله برهم زده شود و برای انحلال آن باید از شیوه‌های قانونی مانند طلاق یا فسخ استفاده کرد.
3. عقد ضمانت
- تعریف: ضمانت به معنای انتقال تعهد یا دیون از یک شخص به دیگری است. به عبارت دیگر، ضامن شخصی است که در قبال بدهی یا تعهد شخص دیگری مسئولیت می‌پذیرد.
- عدم قابلیت اقاله: به دلیل اینکه اقاله نمی‌تواند بدون رضایت و پرداخت دیون به شخص ضمانت‌شده، او را از تعهد و مدیون بودن رهایی بخشد، بنابراین اقاله در این نوع قراردادها قابل اعمال نیست. ضامن و طلبکار نمی‌توانند با توافق خود، فردی را که از او ضمانت شده، به وضعیت قبل از ضمانت برگردانند و مجدداً او را مدیون کنند.
جمع‌بندی
اقاله نمی‌تواند در برخی قراردادهای خاص مانند عقد وقف، عقد نکاح، و عقد ضمانت اعمال شود. هر یک از این قراردادها به دلیل ویژگی‌های خاص و قوانین مربوط به خود، نیازمند روش‌های خاص برای انحلال هستند و نمی‌توانند به سادگی با توافق طرفین برهم زده شوند. این استثنائات به دلیل حفظ حقوق و منافع خاصی که در این نوع قراردادها در نظر گرفته شده است، تعیین شده‌اند.