مفهوم احصان در جرم زنا
احصان در اصطلاح حقوق اسلامی به معنای حفظ عفاف و پاکدامنی است. در مواردی که به جرم زنا اشاره می‌شود، احصان به عنوان یک عامل مهم در تعیین حکم و مجازات دخیل است. احصان در اینجا به وجود شرایط خاص در مرد و زن اشاره دارد که اگر برقرار باشد، زنا محصنه محسوب می‌شود.
شرایط تحقق احصان در مرد و زن در جرم زنا عبارتند از:
- احصان در مرد:
- عدم ارتکاب زنا قبل از ازدواج: مرد باید قبل از ازدواج از هر گونه رابطه جنسی خودداری کند، و اگر چنین رابطه‌ای داشته باشد، احصان او مختلف از احصان زنان است.
- احصان پس از ازدواج: مرد باید در طول ازدواج به وفاداری به همسر خود و جلوگیری از ارتکاب زنا نسبت به غیرهمسر خود ادامه دهد.
- احصان در زن:
- عدم ارتکاب زنا قبل از ازدواج: زن باید قبل از ازدواج از هر گونه فعل زنا خودداری کند.
- احصان پس از ازدواج: زن باید در طول ازدواج به وفاداری به همسر خود و جلوگیری از ارتکاب زنا نسبت به غیرهمسر خود ادامه دهد.
اگر احصان در هر یک از مرد یا زن حاصل شود و توسط محکمه تثبیت گردد، زنا محصنه محسوب می‌شود. در صورت اثبات زنا محصنه، حکم ممکن است به شکل‌های مختلفی باشد، از جمله مجازات با رجم (سنگسار) یا اعدام، یا مجازات مالی و جسمی مانند شلاق زدن.
لازم به ذکر است که حقوق مربوط به جرم زنا و احصان در قوانین مختلف اسلامی در کشورهای مختلف ممکن است تفاوت داشته باشد، و هر کشور ممکن است بر اساس مقتضیات فرهنگی و قانونی خود به شکل خاصی این مسائل را تنظیم کند.
شرایط تحقق احصان در مرد
تبیین شرایط تحقق احصان در مرد بر اساس ماده 226 قانون مجازات اسلامی ایران، به شرح زیر است:
- داشتن همسر شرعی و قانونی بالغ: مرد باید دارای همسری شرعی و قانونی باشد که به ویژه از طریق عقد نکاح دائمی برقرار شده باشد. این به معنای داشتن رابطه زناشویی معتبر و تایید شده توسط اصول شریعت و قوانین مربوطه است.
- برقراری رابطه جنسی با همسر دائمی: مرد باید در حال بلوغ و عقلانیت باشد و از طریق قُبُل (رابطه جنسی از طریق واژن) با همسر دائمی، در شرایطی که هر دو طرف بالغ و عاقل هستند، جماع کرده باشد.
- فراهم بودن امکان برقراری رابطه جنسی با همسر شرعی و قانونی: مرد باید در هر زمانی که بخواهد و نیاز داشته باشد، امکان برقراری رابطه جنسی با همسر شرعی و قانونی خود را داشته باشد.
- اثبات عدم وجود موارد مانع: مرد باید بتواند اثبات کند که هیچ یک از موارد مندرج در ماده 227 قانون مجازات اسلامی یا موارد مشابه آن (مانند حیض، نفاس، ایدز و سفلیس و …) که می‌تواند سبب عدم امکان برقراری رابطه جنسی شود، در او وجود ندارد.
در مجموع، تحقق احصان در مرد بر اساس این ماده تنها با اثبات همزمان همه موارد فوق امکان پذیر است. این شرایط به طور کلی برای حفظ عفاف و پاکدامنی افراد و اجتناب از رفتارهای غیراخلاقی در جامعه تعیین شده‌اند.
شرایط تحقق احصان در زن چیست؟
اثر طلاق در احصان
تاثیر طلاق در احصان و تحقق آن در حقوق اسلامی به شکلی خاص تنظیم شده است. در اینجا مفهوم و تاثیر طلاق در احصان به تفصیل بررسی می‌شود:
- طلاق بائن: زمانی که زن و مرد به وسیله طلاق بائن (طلاق بدون رضایت زوجه) از هم جدا می‌شوند، زن از احصان خارج می‌شود. این به این معناست که زن دیگر همسر دائمی و شرعی مرد نیست و نمی‌تواند با او رابطه جنسی برقرار کند. در حالت طلاق بائن، طلاق به دلیل عدم توافق زوجین و با تصمیم دادگاه صورت می‌گیرد.
- طلاق خلع بائن: اگر زن در مدت عده طلاق خلع را برخواسته و به بذل خود رجوع کند، مرد نیز از حق رجوع به زن برخوردار می‌شود. اما برخواستن زن از بذل به مرد به تنهایی، سبب محسوب نشدن زن از احصان نمی‌شود. به عبارت دیگر، صرف رجوع زن به بذل در طلاق خلع، تاثیری در محسوب شدن یا نشدن زن از احصان ندارد.
- طلاق رجعی: طلاق رجعی تأثیری در احصان ندارد و مطلقه رجعیه تا پایان مدت عده، در حکم زوجه مرد باقی می‌ماند. اگر مرد در مدت عده رجعی، از حق رجوع به زن استفاده کند، می‌تواند طلاق را برهم زند. در طول این مدت، حقوق و تکالیف زوجین حفظ می‌شود و این مرد همچنان به عنوان شوهر محسوب می‌شود. اما تا زمانی که مرد پس از رجوع به زن، وطی نکند، زناشویی با احصان محسوب نمی‌شود.
با این توضیحات، مشخص می‌شود که طلاق بائن سبب خروج زن از احصان می‌گردد، اما در موارد طلاق خلع بائن و طلاق رجعی، تاثیرات طلاق بر احصان به تفصیل وابسته به شرایط و اقدامات زن و مرد در طول مدت عده است.