نحوه معاینه اجساد از دید پزشکی قانونی
تعیین هویت از طریق معاینه اجساد
تمام اعضای جسد را از سرتا پا به طور کامل در سطوح قدامی و خلفی نگاه و لمس نمائید. درست مثل بیماران در سمت راست جسد بایستید و قد او را اندازه گیری نمائید (برحسب سانتیمتر) وزن جسد را برحسب کیلوگرم یا پوند ثبت نمائید. بدن جسد را باید قبل از گذاشتن روی تخت تشریح توزیع نمائید. ظاهر جسد را توصیف نمائید. مثال جسد یک زن چاق با سن بالا است.
خصوصیات کلی جسد از قبیل نژاد، جنس، سن، قد، حالت جسد از نظر بو، رنگ، وجود حشرات تغییرات پوست (لکه سبز، آدیپوسیر، ماسراسیون) باید دقیق و همیشه با یک نظم و ترتیب ثابت انجام گردد. جسد به روی پشت دراز کشیده، معاینه از سر و صورت و گردن شروع شده تاپاها ادامه می یابد. سپس جسد را روی شکم خوابانیده قسمت خلف را از سر به طرف پاها مورد معاینه قرار میدهند. اجساد افراد ناشناس را پس از لخت کردن جسد، البسۀ آنان را پس از یادداشت نمودن نوع و رنگ و آرم و مشخصات ویژه آنها در کیسه نگهداری می کنند تا شناسائی افراد مجهول الهویه گردد. در صورتی که لازم شود تا لباس ها با پاره کردن از تن خارج شوند، باید دقت کرد که آثار آن محو نشود.جسد لخت را باید روی میز مخصوص تشریح که دارای نور کافی است و مجهز به آب گرم و سرد و مجاری تخلیه و لولۀ مکنده برای خارج کردن ترشحات از حفره درونی بدن می باشد، قرار داد.
قبل از تشریح باید از ترشحات مورد لزوم مانند ترشح مهبل و مقعد در افرادی که مظنون به تجاوز قبل از مرگ می باشند نمونه برداری نمود. در مردان بالغ پس از مرگ به علت شل شدن عضلات مضیقۀ منی از مجاری ادراری خارج وبه سوی پائین جاری می شود و ممکن است قسمت بیرون مقعد را آلوده کند. در صورتی که نیاز به برداشتن ترشحات مقعد از نظر وقوع عمل لواط در چنین افراد مورد نظر باشد باید ابتدا قسمت بیرونی مقعد را شستشو داد سپس از درون راست روده انتهائی و داخل مقعد نمونه برداری کرد تا منی خارج شده پس از مرگ از خود شخص متوفی با اسپرم ناشی از تجاوز اشتباه نشود
در معاینه سر و دهان و دندانها، بینی، چشمها (امکان اکیموز در صورت شکستگی جمجمه) بالاخره گونه ها، گوش ها و موها و به ویژه زخم روی پوست سر، در معاینه گردن جستجوی شیار استرانگولاسیون و شیار های کاذب، رنگ سیکاتریس، اثر انگشت و ناخن ها باید مورد توجه قرار گیرد.
در معاینات اندام های فوقانی باید نکات زیر را جستجو کرد: اکیموز روی مچ دست یا بازو که از دلایل نزاع می باشند، معاینه دستها و ناخن ها خیلی مهم می باشد و لازم است به دقت دست ها و ناخن ها را معاینه نمود. از جستجوی موهای کنده شده در دست یا تکه های اپیدرم زیر ناخن ها همچنین باروت یا زخم و سیکاترین نباید غفلت کرد. آلوده بودن دست ها به مواد مختلف ممکن است بعضی اوقات به شناسائی شغل شخص کمک نماید.
جایگاه زمان و مکان در معاینه اجساد در کشف جرم
حیات از حقوق مسلم شناخته شده برای بشر است و در صورتی که بدون مجوز قانونی سلب شود بایستی در اسرع وقت و با امکانات کافی نسبت به کشف جنایت و رساندن عامل یا عاملین قتل به سزای جنایت اقدام شود. یکی از راه های کشف جرم، اقدامات دقیق پزشکان قانونی است. کارشناسی پزشکی قانونی در اجرای عدالت دارای ارزش فوق العاده زیاد است به طوری که با عنایت به قانون آئین دادرسی کیفری، قاضی دادگاه جهت دادن رأی صحیح و منطبق با عدالت نیازمند استفاده از نظرات کارشناسان خبره شده است. کارشناسان پزشکی قانونی به عنوان یکی از این خبرگان در مواردی که دادرسی در خصوص جسم و جان انسان هاست، با دادن اطلاعات تخصصی قاضی را جهت دادرسی عادلانه یاری می کنند. علاوه بر وجود رابطه قانونی بین قاضی و کارشناس پزشکی قانونی، در این بین ضابطین دادگستری و در رأس آنها کاراگاهان پلیس آگاهی که وظیفه تحقیقات مقدماتی در خصوص جرایم جنایی و مرتبط با نفس و… را بر عهده دارند نیز باید با کارشناسان پزشکی قانونی همکاری داشته باشند و از تجهیزات و امکانات و مساعدت هایی که این سازمان می تواند در بخش های مختلف در جهت کشف حقیقت داشته باشد سود ببرند.
پزشکی قانونی یکی از ابزارهای کلیدی و کارآمد دستگاه قضایی و پلیس، در کشف پرونده های جنایی است.برای کشف جرم و تحقیق درباره علل پدید آمدن وقایعی از قبیل مرگ، تیراندازی، غرق شدگی، برق گرفتگی، مسمومیت ها و سایر پدیده هایی از این قبیل و مسائل حقوقی از قبیل ارث، تعیین ابوت، سقط جنین و.. ، علوم مختلفی به کمک کارشناسان قوه قضائیه و ماموران پلیس می آید. یکی از کلیدی ترین و حساس ترین این علوم که روز به روز در حال است. علم «پزشکی قانونی » توسعه و تکامل بوده و نقش پررنگ و پیچیده خود را ایفا می کند. پزشکی قانونی با شروع علم پزشکی از قدیم الایام مطرح بوده است؛ اما با پیشرفت علم و پیچیده شدن جرم و جنایت، این رشته به قدری پیشرفت کرده است که در تمام دنیا به عنوان یک شاخه کاملاً تخصصی مطرح می باشد. ناگفته نماند این علم، خود بخش های تخصصی ویژه تری نیز دارد که حوزه آن را گسترش داده است. با توجه به پیشرفت علم و روش های نوین کشف جرم در تمام دنیا نقش پزشکی قانونی در کنار پلیس آگاهی امری ضروری است و این مطلب مبیّن جایگاه کاملاً علمی و تخصصی این مرجع در نزد کارآگاهان جنایی و مقامات قضایی در جهت کشف علمی جرایم می باشد .چرا که حضور به موقع و موثر متخصصان پزشکی قانونی می تواند در بسیاری از موارد در حل پرونده های جنایی کمک شایان توجهی کند. هیچ کس نمی تواند صرفاً با مشاهده صحنه و متوفی بگوید که او به قتل رسیده است یا علت مرگ او چه بوده است .
بکارگیری نیروهای تخصصی است که می تواند در موفقیت یا عدم موفقیت تحقیقات تأثیر فراوانی داشته باشد. امروزه با توجه به پیشرفت هایی که در زمینه روش های ارتکاب جرم توسط مجرمین پدید آمده است بدون علم و آگاهی و بهره گیری از اصول علمی، پی جویی یک پرونده جنایی با شکست مواجه خواهد شد. در قوانین جاری وظایف خاص و حساسی به پزشکی قانونی محول گردیده است که از مهمترین آنها می توان به نقش این سازمان در اظهار نظر کارشناسی در موضوعات مربوط به جرایم علیه تمامیت جسمانی اشخاص اشاره کرد که از مهمترین بخش های حقوق جزای کشورمان محسوب شده و بی شک نظریات کارشناسان پزشکی قانونی نقش و کمک اساسی به پلیس و مقامات قضایی در رسیدگی به این قبیل مسائل خواهد داشت.